Zielnik w ogrodzie

Nie planowałam zielnika w ogrodzie. Właściwie większość roślin przyszła do mnie. Najpierw pojawiła się pokrzywa, rumianek i koniczyna. Rozgościły się nieopodal wieloletniej mięty pieprzowej i to był początek zielnika w moim ogrodzie.

Rośliny lecznicze

Z pewnością zielnik w ogrodzie wpływa na kondycję i smak uprawianych warzyw. Rośliny mogą wspierać warzywa, chroniąc je przed owadami czy chorobami grzybowymi. I tak nasturcja czy szałwia przy uprawie pomidorów niweluje choroby grzybowe. Bazylia wzmacnia smak papryki, pomidorów, a podczas kwitnienia przyciąga owady zapylające. Cząber, koper, mięta odstrasza szkodniki.

Jak założyć zielnik

Oczywiście przed posadzeniem roślin leczniczych musisz poznać ich upodobania. Niektóre doskonale zniosą przesuszenie, inne musza mieć stałą wilgotność podłoża. Część roślin możesz zaplanować w pojedynczych donicach, a inne na podwyższonych grządkach.

Niestety na początku przygody z własnym zielnikiem zdarzy się, że popełniasz błędy. Tak było u mnie. W donicy posadziłam rozmaryn z bazylią i oregano. Wbrew opiniom rozmaryn i bazylia mają się dobrze, natomiast oregano zostało przez nie zagłuszone.  Sadzonka oregano najbujniej rozwinęła się w osobnej donicy, a bazylia w gruncie pomiędzy pomidorami.

Z kolei podwyższoną grządkę przeznaczyłam na cząber, nagietek, nać pietruszki, koperek, rukolę i geranium tzw. anginkę. Każda z roślin ma dla siebie wystarczająco przestrzeni i bardzo ładnie rośnie. Wczesną wiosna szukania została uzupełniona nową ziemią i kompostem. Raz na kilka tygodni do ziemi w skrzyni zakupuję poszatkowane skórki z bananów i obierki.

O czym pamiętać

Przy zakładaniu zielnika nie sadz obok siebie roślin delikatnych z inwazyjnymi. Moja mięta dosłownie zjadła delikatny tymianek, a melisa cytrynowa tak bardzo się wybujała, że zabrała miejsce truskawkom.

Pamiętaj, żeby rośliny zebrać przed kwitnieniem. Oczyszczone zioła z chwastów, pożółkłych części najlepiej suszyć w suchym, przewiewnym miejscu. Możesz to zrobić w piekarniku na papierze w 30 stopniach, z termoobiegiem. Dobrze wysuszone zioła będą kruszyć się w palcach. Do przechowywania wysuszonych roślin sprawdzą małe słoiki lub papierowe torebki. Już w pierwszym sezonie przekonasz się, że aromat wysuszonego oregano z własnego zielnika jest dużo mocniejszy niż przyprawa kupiona w sklepie.

Przyrządzanie roślin leczniczych

Macerat 

Jest to metoda ekstrakcji substancji czynnych z surowców roślinnych za pomocą zimnej wody lub alkoholu (np. spirytusu, wódki).

Jak przygotować:

1. Wybierz odpowiednią część rośliny (np. korzenie, kłącza, nasiona, liście).
2. Surowiec należy drobno rozdrobnić (np. zmielić lub posiekać).
3. Rozdrobniony części zalej zimną wodą lub alkoholem w proporcji zazwyczaj 1:3 do 1:10 (np. 100g surowca na 300-1000ml płynu).
4. Maceracja: naczynie szczelnie zamknij i odstaw w ciemne, chłodne miejsce na okres od kilku godzin do kilku dni (najczęściej 7-14 dni), codziennie wstrząsając.
5. Po zakończeniu maceracji płyn przecedź przez gęste płótno lub filtr.

Maceraty wodne przechowuj w lodówce i zużyj w ciągu kilku dni. Alkoholowe są trwalsze i można je przechowywać w ciemnym miejscu.

Odwar

Jest to metoda ekstrakcji substancji czynnych z surowców roślinnych za pomocą gorącej wody, poprzez gotowanie.

Do surowców twardych, zdrewniałych, bogatych w substancje trudno rozpuszczalne w zimnej wodzie (np. korzenie, kory, twarde nasiona, zdrewniałe łodygi).

Jak przygotować:

1. Wybierz twarde części rośliny.
2. Surowiec należy rozdrobnić (np. zmielić, posiekać).
3. Zalej surowiec zimną wodą w proporcji zazwyczaj 1:3 do 1:10.
4. Doprowadź do wrzenia i gotuj pod przykryciem na małym ogniu przez około 15-30 minut.
5. Po gotowaniu odstaw na kilkanaście minut, a następnie przecedź.

Należy go przechowywać w lodówce i zużyć w ciągu 24-48 godzin.

Napar

Jest to metoda ekstrakcji substancji czynnych z surowców roślinnych za pomocą gorącej wody, poprzez zalanie wrzątkiem i pozostawienie do naciągnięcia. Napar jest idealny dla surowców delikatnych, zawierających substancje lotne (olejki eteryczne), wrażliwe na wysoką temperaturę (np. liście, kwiaty, zioła).

Jak przygotować:

1. Wybierz delikatne części rośliny.
2. Zalej surowiec wrzątkiem (woda o temperaturze 90-100°C) w proporcji zazwyczaj 1:3 do 1:10.
3. Naczynie szczelnie przykryj i pozostaw na 10-30 minut (czasem dłużej, zgodnie z zaleceniami).
4. Po naciągnięciu przecedź płyn.

Napary są również nietrwałe. Przechowuj je w lodówce i zużyj w ciągu 24 godzin.

Syrop

Jest to zagęszczony roztwór wodny lub alkoholowy, zazwyczaj słodzony cukrem lub miodem, zawierający wyciąg z rośliny.

Idealny do:

• leczenia kaszlu, przeziębienia, wzmacniania organizmu,
• poprawy smaku preparatów ziołowych.

Jak przygotować (na przykładzie syropu z ziół na bazie naparu):

1. Z przygotowanego naparu (zgodnie z powyższą metodą) odciśnij jak najwięcej płynu.
2. Do gorącego naparu dodaj cukier (zazwyczaj w proporcji 1:1 wagowo lub objętościowo) lub miód. Mieszaj do całkowitego rozpuszczenia.
3. Można krótko zagotować syrop, aby uzyskać gęstszą konsystencję i przedłużyć trwałość, ale należy uważać, aby nie zniszczyć cennych składników.
4. Ostudź syrop i przelej do czystych, wyparzonych butelek. Przechowuj w lodówce.

Sok

Sok to płynny wyciąg uzyskany z rośliny, zazwyczaj świeżej, poprzez mechaniczne wyciskanie lub inne metody ekstrakcji.

Jak przygotować (na przykładzie soku ze świeżych ziół):

1. Użyj świeżych, najlepiej młodych części roślin (np. liście, łodygi).
2. Dokładnie umyj i osusz zioła.
3. Zioła bardzo drobno posiekaj lub zmiel w maszynce do mięsa lub blenderze.
4. Uzyskaną masę umieść w gazie lub płótnie i mocno wyciśnij sok.
5. Sok można dodatkowo przefiltrować.
6. Aby przedłużyć trwałość, można dodać niewielką ilość alkoholu (np. 40% spirytusu) lub przechowywać w lodówce.

Mój zielnik w ogrodzie

Oto co w nim znajdziesz:

• aksamitka,
• bazylia,
• bazylia czerwona,
• cząber,
• dziurawiec,
• koper,
• krwawnik,
• lawenda,
• lubczyk,
• majeranek,
• melisa cytrynowa,
• mięta pieprzowa,
• nagietek,
• nasturcja,
• oregano,
• pietruszka nać,
• pokrzywa,
• rumianek,
• tymianek,
• złocień maruna.